Παθιασμένος έρωτας χωρίς άγγιγμα... για κείνους... και για μας!

«Bent», του Μάρτιν Σέρμαν

στον Πολυχώρο Πολιτισμού Vault

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καρατζιάς

Οι ηθοποιοί: Δημήτρης Καρατζιάς (Μαξ), Στέφανος Κακαβούλης (Χορστ), Πάνος Ροκίδης (Θείος Φρέντυ, Αξιωματικός), Θοδωρής Πανάς (Γκρέτα), Ιούλιος Τζιάτας (Βολφ, Αξιωματικός), Νικόλας Σουλογιάννης (Στρατιώτης, Βίκτωρ, Δεκανέας) και Πάνος Μπρατάκος (Ρούντυ)

     «Τα καταφέραμε! Δε μπορούν να μας σκοτώσουν! Κάναμε έρωτα! Είμαστε ζωντανοί! Είμαστε άνθρωποι!».
     Όχι, δεν είναι τα λόγια κάποιου που πριν λίγο γεύτηκε την ερωτική ευτυχία αγκαλιασμένος με το έτερόν του ήμισυ πάνω σ’ ένα μεγάλο, άνετο κρεβάτι με καθαρά σεντόνια... Είναι τα λόγια ενός σκονισμένου, κατάκοπου αιχμαλώτου του Νταχάου, που στέκει ημίγυμνος σε στάση προσοχής κατά τη διάρκεια της τρίλεπτης υποχρεωτικής «ξεκούρασης» από τη σκληρή και ανούσια εργασία του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο εραστής του παρίσταται δίπλα του σε όμοια στάση κάτω από τον καυτό ήλιο, υπό τη μακρινή εποπτεία ενός Ναζί φρουρού που έχει την εντύπωση πως «βλέπει τα πάντα». Οι δυο άντρες είναι κάθιδροι... όχι όμως λόγω της αφόρητης ζέστης, ούτε της τρομερής κούρασης... αλλά εξαιτίας της υπέρμετρης ηδονής που βίωσαν προ ολίγου μαζί. Γιατί, όσο απίστευτο κι αν φαντάζει, πριν από λίγο οι δυο τους κατάφεραν να κάνουν έρωτα... Χωρίς να αγγιχτούν. Χωρίς καν να κοιτάζονται...

    Μια ιστορία αγάπης δυο ανθρώπων του ίδιου φύλου που λαμβάνει χώρα την εποχή του Ολοκαυτώματος στο Νταχάου είναι ο βασικός άξονας του πολυθεματικού θεατρικού έργου του Μάρτιν Σέρμαν «Bent» (1979), το οποίο ανέβηκε στο Βασιλικό Θέατρο του Λονδίνου, έπειτα στο Μπρόντγουεϊ και στη συνέχεια παίχτηκε σε πάνω από πενήντα χώρες γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία. Ετυμολογικά, «bent» είναι ένα υποτιμητικό συνώνυμο της λέξης «ομοφυλόφιλος», που χρησιμοποιούνταν ευρέως παλιότερα σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Ταυτόχρονα, όμως, στην αγγλική «bent» λέγεται και ο «αποφασισμένος να φτάσει στα άκρα». Παρακολουθώντας την υπόθεση του έργου, δε μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε πόσο πολύ του ταιριάζει αυτός ο δίσημος τίτλος.

    Πρωταγωνιστής του «Bent» είναι ο Μαξ, ένας σεξουαλικά απελευθερωμένος ομοφυλόφιλος άντρας που διάγει έκλυτο βίο στο Βερολίνο του 1930, παραδομένος σε κάθε λογής πάθος: ποτό, κοκαΐνη, σεξ. Ο Μαξ συζεί με τον Ρούντυ, έναν νεαρό χορευτή, αυτό όμως δεν τον αποτρέπει από το να κάνει κάθε τόσο one night stands στο διαμέρισμά του με διάφορους άντρες που γνωρίζει στο γκέι κλαμπ που δουλεύει ο φίλος του. Η ασύδοτη, ξένοιαστη ζωή του ήρωα θα λάβει τέλος τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών (1934), όταν ο Χίτλερ θα αποφασίσει να πατάξει την ομοφυλοφιλία στη Γερμανία διατάζοντας τη δολοφονία πάνω από διακοσίων στελεχών των Ες Ες, καθώς και των συντρόφων τους. Ο Ρούντυ και ο Μαξ, που για κακή του τύχη πέρασε το προηγούμενο βράδυ με έναν νεαρό αξιωματικό, θα γίνουν στόχος της Γκεστάπο, θα κυνηγηθούν και εν τέλει θα συλληφθούν. Ο Ρούντυ θα πεθάνει στο τρένο κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους στο Νταχάου. Ο Μαξ θα κάνει το παν για να πείσει τους Ναζί ότι δεν είναι ομοφυλόφιλος αλλά Εβραίος, προκειμένου να έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει. Στο Νταχάου θα έρθει κοντά με έναν άλλο ομοφυλόφιλο κρατούμενο, τον Χορστ. Οι δυο τους θα συνάψουν μια δυνατή πλατωνική σχέση που θα συνδαυλίσει τη λαχτάρα τους για ζωή και θα απαλύνει τα φοβερά δεινά τους στο στρατόπεδο...

    Το έργο έγινε αιτία την εποχή που γράφτηκε να αναδειχτούν ιστορικά ζητήματα που ως τότε καλύπτονταν από μαύρο σκότος. Όλοι γνώριζαν σαφώς για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς, ελάχιστοι όμως ήξεραν ότι και οι φανερά ομοφυλόφιλοι είχαν τότε την ίδια και χειρότερη μοίρα, κι ας ήταν βέροι εκπρόσωποι της «Άριας Φυλής». Ο Μάρτιν Σέρμαν, ομοφυλόφιλος και Εβραίος ο ίδιος, χρησιμοποιεί ως ζοφερό φόντο στο δράμα του τη στυγνή φρικαλεότητα μιας παρανοϊκής εξουσίας καθοδηγούμενης από δύο τυφλά, εξίσου πανάσχημα θηρία, το Ρατσισμό και το Σεξισμό. Το σκοτάδι όμως του πόνου, του ηθικού ξεπεσμού και της απόγνωσης υπερνικείται από το άπλετο φως της αγάπης και της αλήθειας. Το «Bent» μαγεύει γιατί, όσο κι αν φαίνεται εκ πρώτης να εστιάζει σε ένα συγκεκριμένο, ιδιαιτέρως «μαύρο» θέμα, στην πραγματικότητα το υπερβαίνει, αποκαλύπτοντας την ουσία της ίδιας της ζωής και υπερυψώνοντας το βαθύτερο νόημά της. «Έρωτας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης! Με τόση πείνα, τόσο φόβο, τόση κούραση... Αδύνατον!», μπορεί να σκεφτεί κανείς. Κι όμως! Η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή αναδεικνύεται πιο σημαντική για την επιβίωση από την τροφή. Όπως γράφει και ο Ντοστογιέφσκι: «Το μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης είναι τούτο: Δε θέλει μονάχα να ζει, αλλά να ξέρει γιατί ζει». Και ποιο κίνητρο για να συνεχίζει να ζει κανείς είναι ισχυρότερο από την αγάπη; Αυτό μας αποδεικνύει ο Μαξ∙ και γι’ αυτό το πικρό τέλος του έργου μας προσφέρει μια παράξενη λύτρωση, μια αίσθηση δικαίωσης. Διότι ο αρχικός, τυφλός πόθος του ήρωα για επιβίωση με κάθε κόστος αντικαθίσταται με τη βαθύτερη επιθυμία μιας ζωής με γνήσια αισθήματα και αξίες, μιας ζωής που αξίζει.

   Τις πρόβες του «Bent» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά στον Πολυχώρο Πολιτισμού Vault παρακολούθησε και ο ίδιος ο Μάρτιν Σέρμαν, ο οποίος σε συνέντευξή του ανέφερε ότι εντυπωσιάστηκε από αυτές και εξέφρασε την πεποίθησή του για την επιτυχία των παραστάσεων που θα ακολουθούσαν. Οι προβλέψεις του Σέρμαν επαληθεύτηκαν. Ο Δημήτρης Καρατζιάς με την επάξια συνεισφορά όλων ανεξαιρέτως των συντελεστών δημιούργησε μια εξαιρετικά δυνατή και δεμένη παράσταση, που από την πρώτη στιγμή σε «αρπάζει» στα στιβαρά της μπράτσα και σε αιχμαλωτίζει στην αγκαλιά της.

     Η παράσταση, σαν ταξίδι σε ένα παράλληλο σύμπαν, σε «ρουφά» από την πρώτη στιγμή μέσα στο ιδιαίτερο, γεμάτο εναλλαγές κλίμα της μ’ ένα έξυπνο τρικ που συντελείται στο φουαγιέ, καθιστώντας για λίγο και τους θεατές «συνένοχους» στο θέαμα. Το αποφασιστικό άγγιγμα του σκηνοθέτη μουντζουρώνει τα όρια μεταξύ πλατείας και σκηνής, πραγματικότητας και φαντασίας, ενώ οι ηθοποιοί υπό την καθοδήγησή του πλάθουν πολυδιάστατους χαρακτήρες προσεγμένους ως και την παραμικρή λεπτομέρεια. Τα πάντα συναινούν στην ενότητα και την αληθοφάνεια του θεάματος: τα απέριττα, υπαινυκτικά σκηνικά (Δέσποινα Χαραλάμπους) μεταμορφώνονται σε ολοκληρωμένα τοπία με τη συμβολή των εύστοχων φωτισμών (Οδυσσέας Παυλόπουλος), της σαγηνευτικής μουσικής (Μάνος Αντωνιάδης) και των εκφραστικών κινήσεων των ηθοποιών, που παίζουν ως και με την τελευταία ίνα του σώματός τους αντιδρώντας στον πόνο, στον καύσωνα, στο κρύο... στο πάθος... Όπως οι καιρικές συνθήκες και τα μέρη που φαίνεται να λαμβάνει χώρα η σκηνική δράση, έτσι και τα αισθήματα και οι σχέσεις των ηρώων: βρίσκονται σε μια διαρκή «ροή», σε μια διαρκή μετάλλαξη ώσπου να φτάσουν στην τελική εκδοχή τους.

     Ο Δημήτρης Καρατζιάς (Μαξ) δεν παραλείπει καμιά από τις πλήθος αποχρώσεις που κοσμούν το πορτρέτο του ήρωα που υποδύεται. Στην ψυχή του Μαξ, όπως αυτή μας δίνεται από τη γεμάτη πάθος και ειλικρίνεια ερμήνεια του Δημήτρη Καρατζιά, ο εγωισμός και η ανιδιοτέλεια, η ωμότητα και η τρυφεράδα, οι δαίμονες και οι άγγελοι δίνουν μάχη για επικράτηση. Ο Μαξ αποτελεί γνήσιο δείγμα του δισυπόστατου της ανθρώπινης φύσης, ένα ζωντανό «δοχείο» όπου το ζωώδες ένστικτο της αυτοσυντήρησης προκαλεί οξυδώσεις στην ψυχική ευαισθησία και στις ανώτερες ηθικές αξίες... και το αντίστροφο. Οι ψυχικοί μας κλυδωνισμοί κατά τη διάρκεια αυτής της ρωμαλέας παράστασης εναρμονίζονται πλήρως με αυτούς του Μαξ, που προκαλεί την αμέριστη συμπάθειά μας όχι παρά τις αδυναμίες του, αλλά μάλλον εξαιτίας αυτών.

    Ο Στέφανος Κακαβούλης (Χορστ), με μια ερμηνεία πολύ πιο ηπίων τόνων εκπέμπει μια ήρεμη γλυκύτητα ως αντίστιξη στη φαινομενική σκληρότητα του γεμάτου άμυνες και νευρικότητα αγαπημένου του. Μαζί με τον Δημήτρη Καρατζιά φτιάχνουν το τέλειο ζευγάρι επί σκηνής, καθότι, παντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους από κάθε άποψη, καταλήγουν να έχουν μια χημεία εκρηκτική, μιας και ο ένας συμπληρώνει τον άλλον.

     Ειδική μνεία αξίζει και ο Πάνος Μπρατάκος (Ρούντυ) για τον αφελή, μολαταύτα ιδιαίτερα στοργικό και ευαίσθητο ανθρωπάκο που σκιαγραφεί, με στοιχεία αγαθής νοικοκυρούλας και πιστού σκυλιού. Ένα σύνηθες πλάσμα-υπηρέτης που προσφέρει την αγάπη του και την ανιδιοτελή φροντίδα του στον αγαπημένο-αφέντη του με άτυπο αντάλλαγμα την προστασία και την ασφάλεια που θα του παράσχει ο τελευταίος. Καθηλωτικός, από τους ηθοποιούς που παίζουν και με το τελευταίο τους κύτταρο, είναι και ο Πάνος Ροκίδης στο διπλό ρόλο του κρυφά ομοφυλόφιλου θείου του Μαξ και του ναζί αξιωματικού. Ομοίως και ο νεαρός Νικόλας Σουλογιάννης, που υπηρετεί τους πιο επιμέρους ρόλους του έργου με ψυχή και με μοναδικό ταλέντο που κραυγάζει την ύπαρξή του. Γοητευτική και ιδιαίτερα απολαυστική ως τραγουδίστρια η Γκρέτα του Θοδωρή Πανά. Τέλος, ο Ιούλιος Τζιάτας αφενός προκαλεί αβίαστο γέλιο ως κοκορόμυαλος Βολφ και αφετέρου τρομοκρατεί ως ναζί, υπηρετώντας τον καθένα από τους ρόλους του με άκρα εντιμότητα.

     «Νιώθω ευτυχής που το ‘Bent’ θα παιχτεί στην Αθήνα εν καιρώ κρίσης», ήταν μια ακόμα δήλωση του Μάρτιν Σέρμαν σχετική με την παράσταση. Διότι, ναι, μεταξύ των σύγχρονων Ελλήνων και των πρωταγωνιστών του συγκεκριμένου έργου υπάρχουν δυστυχώς τρανταχτές ομοιότητες: όσο οδυνηρό κι αν είναι να το σκεφτεί κανείς, είμαστε κι εμείς κατά μια έννοια «αιχμάλωτοι», εγκλωβισμένοι δίχως να φταίμε σε ένα μέρος όπου τα βιοτικά αγαθά γίνονται όλο και πιο πενιχρά. Ο Μάρτιν Σέρμαν μοιάζει να προτείνει: «Ε, λοιπόν... ερωτευτείτε!». Και η παράσταση του Δημήτρη Καρατζιά είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να μας θυμίσει τον τρόπο... Διότι, παρακολουθώντας την, δε μπορούμε παρά να βιώσουμε μια λυτρωτική συγκίνηση αντίστοιχη μιας ονειρεμένης ερωτικής επαφής. Περίπου σαν τους ήρωές της...

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:

Συγγραφέας:  Martin Sherman
Μετάφραση: Γιώργος Θεοδοσιάδης
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καρατζιάς
Βοηθός σκηνοθέτη: Πάνος Μπρατάκος
ΒΆ Βοηθός σκηνοθέτη: Νικόλας Σουλογιάννης
Σκηνικά - φωτογραφίες : Δέσποινα Χαραλάμπους
Κοστούμια: Κλιμενώφ Δήμος
Μουσική σύνθεση: Μάνος Αντωνιάδης
Επιμέλεια κίνησης: Θοδωρής Πανάς
Φωτισμοί: Οδυσσέας Παυλόπουλος

Παίζουν οι ηθοποιοί:  Δημήτρης Καρατζιάς (Μαξ)
Στέφανος Κακαβούλης (Χορστ)
Πάνος Μπρατάκος (Ρούντυ)
Θοδωρής Πανάς (Γκρέτα)
Πάνος Ροκίδης (Θείος Φρέντυ, Αξιωματικός)
Ιούλιος Τζιάτας (Βολφ, Αξιωματικός)
Νικόλας Σουλογιάννης (Στρατιώτης, Βίκτωρ, Δεκανέας)

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ:

Κυρ. 19.15
Βραδ. Παρ., Σαβ. 21.15
Εως 8/4
Τιμές εισιτηρίων:
15 ευρώ, φοιτ. 10 ευρώ
ΘέατροVault
Mελενίκου 26
Βοτανικός
Τηλ. 210-3302348

Το τρέιλερ της παράστασης (φτιαγμένο από τον Στέφανο Κακαβούλη):